دیدگاه امام خامنه ای مدظله العالی درباره حضور قلب در نماز

همه‌ى شما جوانان عزیز را توصیه میکنم به اینکه ارتباطتان را با خداى متعال تقویت کنید؛ هرچه میتوانید. برنامه‌هایى هم که براى شما تنظیم میکنند، باید در تقویت همین جهت باشد. دلهاى شما جوانها، پاک است؛ هرچه این دلهاى پاک و نورانى با خداى متعال آشناتر باشد - با خدا حرف بزنید، از خدا بخواهید، به خدا پناه ببرید، با خداى متعال درد دل کنید، هرچه این حالت را بیشتر توانستید در خودتان به‌وجود بیاورید - بدانید توفیقات شما در آینده بیشتر خواهد بود. در همین آیه‌ى شریفه: اَلَّذینَ یُؤمِنونَ بِالغَیبِ وَ یُقیمونَ الصَّلوةَ وَ مِمّا رَزَقنهُم یُنفِقون، (۱) قبل از این انفاق، اقامه‌ى نماز است و نماز، مظهر ارتباط و اتّصال با خدا است.

نماز اولیاء خدا

سرمشق ما در زندگى، در معاشرت، در جهاد و در عبادت، پیشوایان معصومند.
نماز آنان نیز براى ما الگو است.
هر چه انسان خداشناس‏تر باشد، عبادتش عمق بیشتر داشته و عاشقانه‏تر و عارفانه‏تر خواهد بود.
پیامبران و اولیاء خدا، بخاطر عشقى که به خدا داشتند، بیش از همه عبادت مى‏کردند. همواره به یاد خدا بودند، سجده‏هاى طولانى، رکوع‏هایى مستمر، نماز شب‏هایى همراه با گریه و دعاهایى از دل برخاسته داشتند.
دلیل آنکه حضرت ابراهیم به مقام «دوستى خدا» رسید و «خلیل اللَّه» شد، سجده‏هاى طولانى او بود.(1)
حضرت موسى، پس از هر نماز، سمت راست و چپ صورت خود را بر خاک مى‏نهاد.(2)
امام کاظم علیه السلام بعد از نماز صبح، سر به سجده مى‏گذاشت و تا پاسى از روز، در حال سجده بود.(3)

ترک جلسه به خاطر نماز

یکى از ادیانى که نامشان در قرآن آمده، «صابئین» هستند که به حضرت یحیى‏ گرایش دارند وبراى ستارگان تأثیرى قائلند. نماز و مراسم ویژه‏اى دارند و هنوز در خوزستان گروهى از آنان هستند.
 این فرقه، رهبرى دانشمند ولى مغرور داشتند که بارها با امام رضاعلیه السلام گفتگو کرد، ولى زیر بار نمى‏رفت.
 در یکى از جلسات، امام رضا علیه السلام استدلالى کرد که او تسلیم شد و گفت: اکنون روح من نرم شده حاضرم مکتب تو را بپذیرم، ناگهان صداى اذان بلند شد، امام رضاعلیه السلام جلسه را ترک کرد، مردم گفتند: فرصت حساسى است، چنین فرصتى پیش نمى‏آید، امام فرمود: اوّل نماز!

نماز در سراسر قرآن

 

در بزرگ‏ترین سوره قرآن که سوره بقره است، سخن از نماز است «یقیمون الصلوة» متّقین نماز به پا مى‏دارند.
 در کوچک‏ترین سوره قرآن نیز از نماز یاد شده است «فصلّ لربّک وانحر» اکنون که ما به تو کوثر و خیر زیاد دادیم پس براى پروردگارت نماز بخوان و شترى نحر نما.

یکى از نام‏هاى نماز، قرآن است

در آیه 78 سوره اسراء که به زمان نماز اشاره کرده، مى‏فرماید: «اقم الصلوة لدلوک الشمس الى غسق اللّیل و قرآن الفجر انّ قرآن الفجر کان مشهودا» از اوّل ظهر تا نیمه شب(1) چهار نماز ظهر وعصر ومغرب و عشا باید خوانده شود و مراد از «قرآن الفجر» همان نماز فجر است که به گفته روایات، فرشتگان شب و روز بر انجام آن شهادت مى‏دهند. در این آیه به جاى «صلوة الفجر» عبارت «قرآن الفجر» آمده است.

مراد از قلب در مسئله «حضور قلب»

لَهُمْ قُلُوبٌ لَا یَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْیُنٌ لَا یُبْصِرُونَ بِهَا؛⁽¹⁾

برای آنان قلب‌هایی است که با آن نمی‌اندیشند و برای آنها چشم‌هایی است که با آن نمی‌بییند.

این مطلب برای نمازگزاران و اهل سیر و سلوک و عبادت روشن است که رسیدن به حقایق نماز و حقیقت هر عبادتی، جز از راه شریعت و از راه ظواهر امکان‌پذیر نیست. یعنی ما در صورتی می‌توانیم به حقیقت نماز راه پیدا کرده و فی الجمله اطلاعی بر آن پیدا کنیم که ظاهر نماز، احکام، شرایط و آداب ظاهری نماز را رعایت کنیم و إلاّ بدون تحقق این ظاهر رسیدن به آن باطن امکان ندارد، باید برای رسیدن به باطن، شرایط ظاهر را کاملاً رعایت کنیم. امام رضوان الله تعالی علیه در تعلیقة خود بر شرح فصوص فرموده‌اند: «طریقت و حقیقت، جز از راه شریعت حاصل نمی‌شود زیرا ظاهر راه باطن است و کسی که ببیند با انجام تکلیف‌های الهی باطن برای او حاصل نشده بداند که ظاهر را درست انجام نداده است».

اسرار نماز در کلام امیر مومنان علی علیه السلام

 

جابر ابن عبدالله انصارى گوید:روزى به همراه مولاى متّقیان، امام على علیه السلام بودم، شخصى را دیدیم که مشغول نماز است، حضرت به او خطاب کرد و فرمود: آیا معنا و مفهوم نماز را مى‌دانى که چگونه و براى چه مى‌باشد؟ اظهار داشت: آیا براى نماز مفهومى غیر از عبادت هم هست؟ حضرت فرمود: آرى، به حقّ آن کسى که محمّد صلّى الله علیه و آله را به نبوّت مبعوث گردانید، نماز داراى تأویل و مفهومى است که تمام معناى عبودیّت در آن خواهد بود. آن شخص عرض کرد: پس مرا تعلیم فرما. 

ولایت پیامبر و ائمه اطهار در تشهد نماز

در رکعت دوم و هم در رکعت آخر همه نمازها، پس از سر برداشتن از دو سجده، نمازگزار همچنان که نشسته است سه جمله که هر یک بازگو کننده حقایقى از دین است، بر زبان مى راند.این عمل را که با آن گفتارها همراه است «تشهد»مى نامند.

در جمله اول، گواهى مى دهد به یگانگى خداوندگار جهان: اشهد ان لا اله الا الله-گواهى مى دهم که معبودى جز الله نیست. و سپس این حقیقت را بدین گونه تاکید مى کند. وحده-فقط او (خداوندگار جهانیان است) و آنگاه آن را به زبانى دیگر تکرار مى نماید. لا شریک له-او را شریکى در الوهیت نیست.

سفارش به نماز در احادیث و روایات و ذکر چند نمونه

نماز مهمترین اعمال دینی است که اگر قبول درگاه خداوند عالم شود، عبادتهای دیگر هم قبول می‏شود و اگر پذیرفته نشود اعمال دیگر هم قبول نمی‏شود. و همان طور که اگر انسان شبانه روزی پنج نوبت در نهر آبی شستشو کند، چرک در بدنش نمی‏ماند نمازهای پنجگانه هم انسان را از گناهان پاک می‏کند. و سزاوار است که انسان نماز را در اول وقت بخواند و کسی که نماز را پست و سبک شمارد. مانند کسی است که نماز نمی‏خواند،

آیا در قرآن به احکام نماز اشاره ای نشده است ؟

منابع ما در احکام شرعی تنها قرآن نیست، علاوه بر قرآن مجتهدین ما احکام دینی خویش را از سنت نیز استخراج می کنند که باید گفت سنت نبوی و احادیث معصومین که توضیح دهنده آن می باشند منبع بیشتر احکام ما هستند، اصولا قرآن روش کارش توضیح مفصل احکام نیست حتی در زمینه هایی مانند ارث و نکاح و خمس هم قرآن بسیار مختصر تر از احکام ما بیان کرده است و کافی است که در این زمینه به رساله های عملیه مراجع و کتب فقهی مراجعه کنید